دکتر علی امیراحمدی

تعریف گیاه‌خواری

گیاه‌خواری سبکی از تغذیه و نوعی رژیم لاغری محسوب می‌شود که در آن، شخص از مصرف مواد و محصولاتی نظیر گوشت قرمز، گوشت سفید ماکیان و پرندگان، گوشت شکار، انواع ماهی، صدف و به طور کلی هرگونه محصول حیوانی امتناع کرده و مصرف انواع میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، دانه‌ها و خشک‌بار را جایگزین آنها می‌کند.

سبک‌های مختلف گیاه‌خواری

گیاه‌خواری به سبک‌های گوناگون اجراء می‌شود که در ادامه آنها را شرح خواهیم داد:

گیاه‌خواری شیر و تخم مرغ: که در این روش فرد از هیچ گوشت حیوانی استفاده نمی‌کند ولی محصولات حیوانی نظیر انواع لبنیات و تخم‌مرغ را می‌خورد.

گیاه‌خواری شیر: که شبیه گیاه‌خواری شیر و تخم‌مرغ است با این تفاوت که در آن تخم‌مرغ مصرف نمی‌شود.

گیاه‌خواری تخم مرغ: که شیر و لبنیات از این رژیم حذف می‌شود ولی تخم‌مرغ در سبد غذایی این رژیم باقی می‌ماند.

خام گیاه‌خواری که در آن هیچ فرآورده حیوانی مصرف نمی‌شود. در واقع خام گیاه‌خواری شکل بسیار سخت‌گیرانه گیاه‌خواری است که هر نوع مصرف محصولات حیوانی را ظالمانه تلقی کرده و آن را محکوم می‌کند. طرفداران آن حتی مصرف سایر فراورده‌های حیوانی از جمله عسل، گلوتن، قرمز دانه مکزیکی(کارمین)، پپسین، انواع ویتامین D3، شِلاک، آلبومین و کازئین را نیز بر خود ممنوع و قدغن می‌کنند. آنها معتقدند که مصرف انواع فراورده‌های حیوانی می‌تواند سلامتی‌شان را در معرض خطر قرار داده و برای محیط ‌زیست  عواقب  جبران‌ناپذیری در بر داشته باشد.

نقدی بر گیاه‌خواری و خام گیاه‌خواری

   پژوهش‌ها حاکی از آن هستند که رژیم‌های گیاه‌خواری و خام گیاه‌خواری فاقد چربی‌های اشباع‌شده و کلسترول و در مقابل دارای مقادیر زیادی ویتامین، مواد معدنی، فیبر و گیاهان مقوی و سالم هستند. هر دوی این رژیم‌ها سرشار از مواد مغذی از جمله میوه‌ها، سبزیجات، دانه‌ها، غلات کامل، خشک‌بار و فراورده‌های سویا هستند اما اگر کسی بدون برنامه‌ درست از این رژیم‌ها تبعیت کند بدنش با کمبودهای جدی از جمله کمبود آهن، کلسیم و کمبود ویتامین D مواجه خواهد شد.

   طرف‌داران هر دو رژیم، کمبود ویتامین B12 و اسیدهای چرب  امگا3 دارند ولی کمبود این مواد در رژیم خام گیاه‌خواری بیش از رژیم گیاه‌خواری است. تحقیقات نشان داده‌اند که  اگر هر یک از این رژیم‌ها  به‌ درستی تنظیم شوند، استفاده از آنها در تمام مراحل زندگی مجاز است در غیر اینصورت بدن با کمبودهای امگا3، ویتامین D، ویتامین B12، و کمبود آهن و کلسیم مواجه شده و سلامت جسم و روان مختل خواهد شد. بنابراین چنانچه  طرفداران این رژیم‌ها تمایل داشته باشند  به  این سبک تغذیه روی بیاورند، لازم است از پزشک و متخصص این حوزه کمک بگیرند و مکمل‌های لازم را مصرف کنند.

   مطالعات محدود دیگری ثابت کرده‌اند که رژیم‌های گیاه‌خواری و خام گیاه‌خواری در ابتلاء به برخی بیماری‌ها نیز تفاوت اندکی دارند، مثلاً خام گیاه‌خواران کمتر از گیاه‌خواران در معرض ابتلاء به دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و انواع سرطان قرار می‌گیرند. همچنین شاخص توده بدنی (BMI) خام گیاه‌خواران کمتر از گیاه‌خواران است؛ از اینرو هر چه  سن‌شان افزایش یابد، کمتر دچار افزایش وزن  می‌شوند. البته توصیه به استفاده از هر دوی این رژیم‌ها مستلزم تحقیقات بیشتر است و با قطعیت  نمی‌توان درباره مزایا و معایب رژیم گیاه‌خواری صحبت نمود، بلکه لازم است مضرات خام گیاه‌خواری یا گیاه‌خواری را نیز در نظر گرفت.

نتیجه‌گیری

   با توجه به اینکه رژیم گیاه‌خواری و خام گیاه‌خواری قوانین سختگیرانه‌ای دارند و علیرغم نیاز بدن، مصرف پروتئین و گوشت حیوانی در آنها  قدغن است، ممکن است در صورت پایبندی به این رژیم‌ها، بدن‌تان در معرض انواع کمبودها قرار بگیرد؛ بنابراین چنانچه قصد دارید از این رژیم‌ها به عنوان روشی برای لاغری و کاهش وزن استفاده کنید، توصیه می‌شود  قبل از هرگونه اقدام خودسرانه و تدوین برنامه گیاه‌خواری به تنهایی، با یک متخصص این حوزه مشورت کنید و چنانچه او مقید بودن به این رژیم را برایتان بی ضرر تشخیص داد، از برنامه مخصوص آنها استفاده و تبعیت کنید.