دکتر علی امیراحمدی

گروه‌های اصلی مواد غذایی

گروه نان و غلات

مواد غذایی از جمله نان، برنج، ماکارونی، رشته، گندم، جو و ذرت در این گروه قرار دارند که منبع کربوهیدرات‌های پیچیده، فیبر و همچنین ویتامین‌های گروهB ، آهن و پروتئین هستند و نقش تأمین انرژی را در بدن ایفا می‌کنند.

گروه سبزی‌ها

انواع سبزی‌های برگ‌دار، انواع کلم، هویج، بادمجان، نخود سبز، لوبیا سبز، انواع کدو، فلفل، قارچ، خیار، گوجه فرنگی، پیاز و سیب‌زمینی در این گروه دسته‌بندی می‌شوند که در مقایسه با سایرگروه‌ها دارای انرژی و پروتئین کمتر و فیبر، ویتامین‌هایA ،B ، C و مواد معدنی از جمله پتاسیم و منیزیم بیشتری هستند.

گروه میوه‌ها

انواع میوه‌ها، آب‌میوه‌های طبیعی، کمپوت میوه و میوه‌های خشک ( خشک‌بار)، در این گروه جای دارند که در مقایسه با گروه‌های دیگر، انرژی و پروتئین کمتر و فیبر، ویتامین و مواد معدنی بیشتری دارند.

گروه گوشت و حبوبات

انواع گوشت قرمز،گوشت سفید، تخم مرغ، حبوبات و مغزها در این گروه دسته‌بندی می‌شوند و نقش مهمی در تأمین پروتئین بدن دارند. مواد غذایی این گروه علاوه بر پروتئین که ماده سازنده بدن است و از اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری تشکیل شده‌است، دارای دو عنصر مهم  و ضروری؛ یعنی آهن و روی هستند که  برای رشد و ترمیم بافت‌های بدن و خون‌سازی لازمند.

گروه شیر و لبنیات

شیر و فرآورده‌های آن از جمله ماست، پنیر، کشک و بستنی در این گروه قرار دارند که  مهم‌ترین منبع تأمین کلسیم مورد نیاز بدن هستند و در تشکیل استخوان، دندان و استحکام آنها نقش مؤثری ایفا می‌کنند. این گروه همچنین دارای کلسیم، فسفر، پروتئین، ویتامینB2، ویتامینB12، ویتامین A و سایر مواد مغذی از جمله ویتامینA  است که  برای رشد و سلامت پوست مفید است.

گروه چربی‌ها( روغن و کره)

رژیم غذایی سالم، مصرفِ زیاد روغن را توصیه نمی‌کند و ترجیح این است که مصرف چربی و قند به حداقل برسد. همچنین بهتر است به جای روغن‌های چرب گیاهی(مارگارین)، از جایگزین‌هایی مانند روغن زیتون استفاده شود و مصرف غذاهای سرخ‌کردنی به حداقل برسد؛ چرا که فاقد ارزش غذایی است که به آن غذای «کالری خالی» می‌گویند. برای داشتن رژیم غذایی سالم و وزن متعادل، علاوه بر موارد فوق، مصرف الکل، غلات تصفیه‌شده، چربی‌های جامد، چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس، نمک و قند نیز باید به نازل‌ترین حد  ممکن  برسد.

بنابراین رژیم غذایی سالم، رژیمی است که  2000 کالری روزانه مورد نیاز بدن یک فرد سالم را به او برساند و همه مواد مورد نیاز و ضروری بدن را به منظور حفظ حیات و تندرستی تأمین کند. البته لازم به ذکر است که میزان دقیق کالری مورد نیاز هر فرد به نسبت سن، جنسیت و فعالیت بدنی‌اش تعیین می‌شود؛ مثلاً ورزش‌کاران به کالری بیشتری نیاز دارند.

چرا رژیم غذایی مناسب اهمیت دارد؟

اندام‌ها و بافت‌های بدن برای کارکرد درست نیاز به تغذیه‌ مناسب دارند؛ در غیر این‌صورت بدن مستعد بیماری، عفونت، خستگی، عملکرد ضعیف، دیابت، چاقی، بیماری‌های قلبی و انواع سرطان می‌شود، ضمن آنکه تقریباً همه مواد غذایی خاصیت مقابله با عوامل بیماری‌زا را دارند.

رژیم لاغری

رژیم لاغری نوعی سبک تغذیه به منظور کاهش وزن است. گرچه این روش برای افراد چاق مفید است ولی به صورت بالقوه می‌تواند برای افراد معمولی خطرناک باشد. بنابراین پزشک یا متخصص تغذیه تعیین می‌کند که چه کسی باید رژیم لاغری بگیرد. علاوه  بر این، عموماً یک سوم افرادی که به منظور کاهش وزن، از رژیم‌های سخت لاغری که با ترکیب نادرست غذاها همراه اند، استفاده می‌کنند، کاهش وزن بدن‌شان پس از چند هفته متوقف می‌شود و دوباره دچار افزایش وزن می‌شوند. از اینرو پس از مدتی انگیزه اولیه‌ را از دست داده و مجدداً به وزن سابق و گاهی حتی بیشتر از وزن سابق باز می‌گردند. ضمن آنکه  چنین رژیم‌های نادرست و غیر اصولی‌ای مانند رژیم‌های لاغری سریع، برای سلامتی تهدید محسوب شده و مشکلات بزرگی ایجاد می‌کنند.

فواید و معایب رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک (رژیم کتون)، به معنای مصرف بیشتر کتون است. کتون ماده‌ای است که از سوختن چربی کبد به وجود می‌آید و انرژی مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که بدن قادر به تأمین انرژی از سوختن قند(گلوکز) نباشد؛ یعنی مصرف کربوهیدرات که حاوی  قند هستند باید به حداقل ممکن برسد و مصرف چربی افزایش یابد تا بدن انرژی مورد نیاز سوخت و ساز خود را از شکستن اسیدهای چرب حاصل کند.

   نکته جالب در این رژیم، تغییر طعم و بوی دهان است؛ به طوری که به دلیل وجود ترکیبات آروماتیک(خوشبو کننده)، دهان بوی میوه می‌گیرد.

رژیم کتوژنیک اولین بار در سال 1920 برای درمان کودکان مبتلا به صرع و تشنج ابداع و استفاده شد. طی تحقیقات دانشمندان دریافتند که استفاده از رژیمی با کربوهیدارات کم و چربی زیاد، حملات تشنج را در کودکان کاهش داده یا متوقف می‌کند. سپس اطلاعات بدست آمده از بیمارانی که تحت رژیم کتوژنیک قرار داشتند، نشان داد که این رژیم کارآمد است و از اینرو استفاده از رژیم کتوژنیک گسترش یافت و مورد استقبال عمومی قرارگرفت.

از فواید این رژیم این است که طرفداران آن معتقدند به وسیله رژیم کتوژنیک کاهش وزن بهتر، اشتهای کمتر و شفافیت ذهنی بیشتری را تجربه کرده‌اند. اما عده‌ای از پزشکان و محققان حوزه پزشکی و سلامت، به مناسب بودن این رژیم به دیده شک می‌نگرند و شواهدی مبتنی بر عدم کارایی آن برای همه افراد در دست دارند.  

از آنجایی‌که رژیم کتوژنیک، یک رژیم پزشکی است که باید مطابق اصول صحیح و برای اهداف خاصی مورد استفاده قرار گیرد، استفاده طولانی مدت از آن، سودمند نیست، ضمن آنکه استفاده مداوم از آن که به معنای کاهش مصرف کربوهیدرات است، می‌تواند سردرد، یبوست، مشکلات تنفسی و دیگر مشکلات ایجاد کند. بنابراین این رژیم برای همه  از جمله افرادی که به دنبال ورزش حرفه‌ای، تخصصی  و افزایش مقدار ماهیچه هستند، مناسب نیست.

نتیجه‌گیری

همانطور که گفته شد گرچه این رژیم جزو رژیم‌های کاربردی دسته‌بندی شده که برای افراد چاق و مبتلا به دیابت نوع دو مناسب و در همه‌جا از محبوبیت برخوردار است اما برای همه افراد مناسب نیست. مراقبت‌کنندگان از سالمندان و کودکان قبل از به کار بردن رژیم کتوژنیک برای این افراد یا بیماران دارای مشکلات زمینه‌ای، بهتر است با یک متخصصِ این حوزه مشورت نموده و سپس از آن برای این دسته از افراد استفاده کنند.